Przewód pokarmowy jest „interfejsem” pomiędzy światem zewnętrznym a wnętrzem naszego ciała. Działa jako bariera ochronna pomiędzy krwiobiegiem a wszystkim tym, co połykamy. „Nieszczelne” jelito to coraz popularniejszy termin, który określa wrażliwą, nadmiernie przepuszczalną śluzówkę jelita cienkiego, przez którą niedokładnie strawione cząsteczki pokarmu oraz różne toksyny przedostają się do krwiobiegu, wywołując reakcję immunologiczną i w dłuższej perspektywie przewlekły stan zapalny o podprogowym natężeniu. Sprzyja on przeciążeniu zarówno układu odpornościowego, jak i nerwowego. Taki podprogowy, przewlekły stan zapalny może przerodzić się w reakcję autoimmunologoiczną, prowadzącą do rozwoju wielu chorób. Zespół nieszczelnych jelit dotyka milionów ludzi na całym świecie.
Większość nie zdaje sobie sprawy z jego istnienia. Wydawać by się mogło, że problem z jelitami dotyczy wyłącznie układu pokarmowego, tymczasem stanowi on praprzyczynę licznych dolegliwości, często nie związanych z przewodem pokarmowym, jak na przykład zespół przewlekłego zmęczenia, obniżenie nastroju, zdenerwowanie, niepokój, częste infekcje, migreny, zwolniony metabolizm, niewytłumaczalne bóle stawów, alergie pokarmowe, celiakia, wiele chorób z autoagresji, przewlekłe schorzenia wątroby.
Tak zwane bariery jelitowe tworzy jedna warstwa nabłonka jelitowego wzmocniona warstwą śluzu wytwarzanego i zamieszkiwanego przez bakterie. Wyobraźmy sobie jelito cienkie jako niezwykle czuły filtr, który „odsiewa” większe, niezupełnie strawione cząsteczki białek po to, by nie zaburzyły funkcjonowania organizmu. Ów filtr składa się z warstwy śluzu bakteyjnego, przez który przesącza się pokarm, poddawany następnie „weryfikacji” przez bakterie i dopiero wtedy „dopuszczony” do kontaktu z nabłonkiem jelita cienkiego, gdzie następuje wchłanianie i kontakt cząstek pokarmu z komórkami B jelitowego układu odpornościowego. Ten niezwykle wyrafinowany mechanizm działa nieprzerwanie aż do momentu, kiedy nastąpi funkcjonalne uszkodzenie szczelności barier. Dzieje się tak pod wpływem kilku czynników:
1. dysbiozy (wyniszczenia lub patologicznego zmiany składu mikroflory związanego m.in. z zanikiem ochronnej warstwy śluzu)
2. uszkodzeniem tzw. szczelnych połączeń między komórkami nabłonka – powodowanym m.in. przez różne drażniace składniki diety, na przykład przez gluten.
Uszkodzenie barier jelitowych określa się potocznie nieszczelnym czy też przeciekającym jelitem (z ang. leaky gut). Czuły filtr ulega zniszczeniu a cząsteczki, które wcześniej nie miały wstępu do krwiobiegu, teraz mogą wniknąć tam bez przeszkód. Kiedy tak się stanie, potencjalnie szkodliwe białka, np. niestrawione cząstki pokarmu, bakterie patogenne czy gluten mogą dostać się do krwi i wywołać zamieszanie w całym organizmie. Toksyczne odpady metaboliczne żyjących w nabłonku bakterii gram ujemnych (lipopolisacharydy i peptydoglikany) również mogą wniknąć do krwiobiegu, powodując natychmiastową reakcję immunologiczną.Nieszczelne jelita prowadzą do zapalenia ogólnoustrojowego, spowodowanego atakiem układu odpornościowego (obce cząstki – antygeny – zostają zaatakowane przez przeciwciała, w wyniku czego powstają kompleksy immunologiczne). Oznaką ogólnoustrojowego stanu zapalnego o niskim natężeniu (w odróżnieniu od gwałtownych zapaleń z gorączką) jest całe spektrum objawów: problemy trawienne (wzdęcia, nadwrażliwości pokarmowe), dermatologiczne (trądzik, t. różowaty), dolegliwości bólowe (bóle głowy, stawów), przewlekłe zmęczenie, choroby tarczycy.Najbardziej jednoznacznym objawem wskazującym na nieszczelne jelita są oznaki nadwrażliwości i nietolerancji na wiele pokarmów. Bowiem tłuszcz i wszystkie częściowo strawione białka są w stanie przeniknąć przez „rozszczelnioną” barierę jelitową, dostać się do krwiobiegu, gdzie wywołują reakcję alergiczną. Jeśli zlekceważymy pierwsze reakcje immunologiczne, rozpoczyna się „marsz alergiczny”, prowadzący do coraz poważniejszych dolegliwości: chronicznego zmęczenia, bólów mięśniowych, migren, napadów lęku i stanów depresyjnych, łuszczycy, egzemy, zapalenia stawów, zapalenia jelit, czy cukrzycy typu 1.
Diagnozowanie nieszczelności jelit
1. Badanie stężenia zonuliny w kale (zonulina jest białkiem regulującym szczelne połączenia między komórkami nabłonka jelitowego): wysoki poziom świadczy o nieszczelności jelit.
2. badanie stężenia mannitolu i laktulozy w moczu (czyli cukrów, których nie metabolizuje nasz organizm). Jeśli w moczu obecne są obydwa cukry w dużej ilości – mamy potwierdzoną nieszczelność jelit (brak obydwu świadczy o złym wchłanianiu, zaś wynik prawidłowy to obecność mannitolu, który łatwo się wchłania, przy minimalnej ilości trudno wchłanialnej laktulozy)
Przyczyny „nieszczelnych” jelitPrzyczyny tego poważnego zaburzenia są złożone i związane ze środowiskiem i stylem życia. Należą do nich: nierównowaga flory bakteryjnej jelit, chroniczny stres, ekspozycja na działanie toksyn środowiskowych, zła (a właściwie współczesna standardowa) dieta.
Najpopularniejszymi żywnościowymi „winowajcami” są:
- cukier
- przemysłowy nabiał,
- rośliny modyfikowane genetycznie (GMO),
- gluten (białko zbożowe występujące głównie w pszenicy)
- alkohol
Nieskiełkowane ziarna zawierają sporo lektyn i fitatów – tzw. związków antyodżywczych, wytwarzanych przez rośliny w celu obrony nasion przed potencjalnymi pasożytami i pleśniami, jednak niekorzystnych dla naszego organizmu, ponieważ „doczepiają się” one do śluzówki jelit i niszczą ją, powodując procesy zapalne.Lektyny występują nie tylko w zbożach, ale i w strączkach i innych roślinach, szczególnie modyfikowanych w celu ochrony przed szkodnikami. Soja, ryż, orkisz i pszenica mają szczególnie dużo lektyn, które można zredukować drogą fermentacji i kiełkowania. Najgroźniejszymi dla jelit zbożami są te, które zawierają dużo lektyn i gluten (pszenica, jęczmień, żyto) – te powinny być całkowicie wyłączone z jadłospisu w przypadku jakichkolwiek dolegliwości jelitowych. Kiedy już wyleczysz jelita, możesz znów zacząć jeść ziarna – koniecznie skiełkowane/przefermentowane. Prostym sposobem fermentowania zbóż jest wypiekanie chleba na naturalnym zakwasie.
Cukier i słodycze nie dość, że nie przysłużą się zdrowiu, to mogą jeszcze powodować poważne problemy z układem trawiennym. Patogenne bakterie, candida i w ogóle drożdże – niszczące jelita podobnie jak większe pasożyty, uwielbiają cukier. Patogenne bakterie słyną z produkcji eksotoksyn, które wgryzają się w śluzówkę jelit, powodując ich nieszczelność.
Bardzo szkodliwe jest także przemysłowe mleko krowie – jego składnik, białko kazeina A1, uszkadza jelita przy nadmiernym spożyciu. Nasz układ trawienny radzi sobie z laktozą i innymi cukrami mlecznymi pod warunkiem pomocy ze strony żywych enzymów mlecznych, które, jak wiadomo, niszczy pasteryzacja. Mleczne cukry złożone są trudno strawne dla naszego organizmu, co może prowadzić do różnych dolegliwości. Przemysłowe mleko krowie (i jego przetwory) warto w razie potrzeby zastąpić mlekiem owczym lub kozim.
Nieszczelne jelita a funkcjonowanie mózguJak to możliwe, aby procesy przebiegające w jelitach, miały wpływ na funkcjonowanie mózgu a nawet powodowały jego uszkodzenie? Zwiększona przepuszczalność jelit może odegrać tu wielką rolę. Badania i eksperymenty dowodzą, że dieta pozbawiona glutenu i kazeiny okazuje się na przykład bardzo skuteczna w minimalizacji wahania nastrojów u dzieci autystycznych. Bowiem niedokładnie strawione proteiny, które przedostały się przez barierę jelitową, działają na mózg podobnie, jak opiaty (narkotyki). Nieszczelne jelita najprawdopodobniej bardzo mocno wiążą się z powszechnymi zaburzeniami psychologicznymi takimi jak choroba dwubiegunowa, depresja, stany lękowe.Lecząc jelita i przywracając integralność ich błonie śluzowej można leczyć także mózg i jego dolegliwości.
Pozostałe czynniki wpływające na szczelność barier jelitowych
Dysbioza to termin określający zaburzenie równowagi flory bakteryjnej przewodu pokarmowego. Należy do głównych przyczyn nieszczelnych jelit. Może mieć początek podczas porodu przez cesarskie cięcie, może też być przekazana przez matkę, która sama ma dysbiozę. Równowaga pomiędzy „dobrymi” a patogennymi drobnoustrojami może zostać zaburzona także przez picie chlorowanej lub fluoryzowanej wody z kranu, zażywanie antybiotyków (i innych leków), picie alkoholu (i inne używki) oraz niedobór pokarmów probiotycznych (kiszonek) w diecie.
Toksyny są wszędzie wokół nas. Przeciętny człowiek styka się z ponad 80 tysiącami toksycznych substancji rocznie, jednak te, które najbardziej niszczą bariery jelitowe, to niesterydowe leki przeciwzapalne, aspiryna, woda z kranu, nieświadome wchłanianie pestycydów. To, co każdy może zrobić, by ograniczyć ekspozycję na trucizny, to nabyć filtr do wody, a w przypadku przeziębienia czy grypy skupić się na leczeniu ziołami i naturalnymi metodami, zamiast sięgać po leki chemiczne i antybiotyki. Warto również ograniczyć ilość chemikaliów stosowanych w gospodarstwie domowym i w pielęgnacji ciała.
Chroniczny stres odgrywa kluczową rolę w „rozszczelnianiu” jelit. Trochę stresu od czasu do czasu nikomu nie zaszkodzi, lecz jeśli stres towarzyszy ci nieustannie, może osłabić układ odpornościowy. W konsekwencji nie jest on w stanie poradzić sobie z wirusami i bakteriami, powodującymi dalsze stany zapalne w jelitach. Warto przyswoić kilka strategii radzenia sobie ze stresem, do których należą: pasje i hobby, zdrowy sen, spotkania z pozytywnymi ludźmi i różne formy medytacji.
Jak wyleczyć „nieszczelne” jelita
- 1. Zdecydować się na uzdrawiające zmiany.
- 2. Wyeliminować szkodliwe pokarmy ze swojej codziennej diety i unikać pozostałych czynników niszczących jelita.
- 3. Wspomagać proces leczenia przez zastosowanie kilku suplementów (o których dalej)
- 4. Jeść lecznicze pokarmy.
- 5. Zrównoważyć florę bakteryjną jelit przy pomocy probiotyków.
Źródła:
Giulia Enders: Historia wewnętrzna
Gerard E. Mullin, dr, Zadbaj o równowagę mikroflory jelitowej
Izabella Wentz, dr, Zapalenie tarczycy Hashimoto